Alles over naïeve kunst

Gerard de Nijs was een naïeve kunstenaar die veel inspiratie kreeg van zijn eigen werk en andere naïeve kunstwerken. Zijn passie voor naïeve kunst begon specifiek bij het zien van Joegoslavische naïeve kunst. Maar wat is naïeve kunst? En hoe begon deze kunststijl? En wat is Joegoslavische naïeve kunst? Al deze onderwerpen worden behandeld in deze blog.

____________________________________________________________________________________

Wie was Gerard de Nijs?

Gerard werd geboren op 31 oktober 1918 in Kaatsheuvel; als vijfde uit een gezin van tien kinderen. Hij werd geboren in een schoenmakersgezin wat betekende dat ook hij in de schoenfabriek moest werken om zijn steentje bij te dragen. In deze tijd neigde Gerard al naar de schilderskwasten maar door het gezin waarin hij was geboren was deze droom eigenlijk onmogelijk.

Onderduikperiode 

Pas in de crisistijd kon hij deze passie inzetten door de grote hoeveelheid tijd die hij ineens had. Helaas werd Gerard in 1942 gedwongen op transport gezet naar Duitsland waar hij te werk ging in een bruinkoolmijn. Tegelijkertijd werd zijn moeder ziek waardoor hij in 1943 door een doktersattest verlof kreeg. Hij keerde terug naar huis en dook meteen onder. Tijdens deze onderduikperiode begon Gerard zijn artistieke talenten te gebruiken in ruil voor voedsel.

Na de oorlog en de oorlog in Nederlands-Indië keerde Gerard terug naar de fabriek, want er was destijds geen plek voor kunstenaars in de wederopbouw.

Zijn leven veranderde...

In 1973 veranderde Gerard zijn leven, want de schoenenfabriek sloot. Maar zelfs met deze gouden kans durfde Gerard niet te schilderen. Hij zag zichzelf niet als goede schilder en maakte zich zorgen om geld. Het keerpunt in deze gedachte was in 1977, nadat hij met zijn vrouw naar een tentoonstelling van Joegoslavische naïeven was gegaan. Gerard was sprakeloos en de ochtend erna begon hij meteen met schilderen.

Raadselachtig

In zijn werk zijn er vaak meisjes die hun rug toekeren. Hij schilderde ze veel omdat hij ervan overtuigd was dat zij iets raadselachtigs en mysterieus gaven. Ook vond hij dat veel mensen zich vereenzelvigen met het meisje.

Kenmerken van zijn kunst zijn de wateren en luchten die symmetrisch golven, de bomen en bloemen die nauwkeurig zijn geordend met fijne details van blaadjes en grassprietjes, en natuurlijk meisjes die hun rug toekeren.

___________________________________________________________________________________

Wat is naïeve kunst?

Naïeve kunst is een kunststijl die gekenmerkt wordt door een kinderlijke eenvoud en spontane expressie. Vaak hadden de kunstenaars die  in deze stijl schilderden geen formele academische opleiding gevolgd, wat resulteerde in een authentieke stijl die afwijkt van de traditionele academische normen. De naïeve kunststijl werd overal ter wereld beoefend, ook al werd deze kunstvorm niet serieus genomen door critici in het begin.

Kenmerken naïeve kunst

Naïeve kunst kent meerdere specifieke kenmerken. Het belangrijkste kenmerk is de eenvoudige, kinderlijke stijl. Elk naïef kunstwerk gebruikt daarbij ook levendige en ongecompliceerde kleuren zonder veel schaduw of tintvariaties. Ook deze keuzes zorgen ervoor dat het schilderij er eenvoudig en kinderlijk uitziet.  Een ander kenmerk dat typerend is voor de naïeve kunst is het gebrek aan perspectief. De traditionele perspectiefregels, die andere kunstenaars leren op de academie, worden vaak genegeerd.

Tweedimensionaal

Hierdoor hebben de werken een platte en tweedimensionale uitstraling. Ook al lijken de schilderijen in eerste instantie erg eenvoudig door de grote vlakken en de kleuren, zit er toch erg veel detail verstopt in de werken. Het detail zit hem bij naïeve kunst niet in lichtinval en kleurtinten, maar in de patronen.

Folklore 

Zo worden er patronen bijvoorbeeld gebruikt voor luchten, wateren, bomen, bloemen en paden. Als laatste zijn de onderwerpen van de werken vaak alledaagse scènes, folkloristische verhalen en landschappen. Door het gebruik van deze thema’s komen gevoelens van nostalgie en idealisering van het eenvoudige leven naar voren.

Hoe begon naïeve kunst?

Het is onduidelijk wanneer naïeve kunst nu echt begon, doordat het niet een specifiek beginpunt heeft. Naïeve kunst was namelijk altijd al aanwezig in de marge van de formele kunstwereld. Mensen zonder academische training hebben door de gehele geschiedenis kunst gemaakt die vaak als ‘naïef’ werd bestempeld vanwege hun gebrek aan technische vaardigheden.

Erkende kunststijl

Wel zijn meerdere experts het erover eens dat naïeve kunst voor het eerst werd erkend als kunststijl in 1885. In dit jaar erkende de schilder Paul Signac de talenten van de naïeve schilder Henri Rousseau en heeft daarna meerdere tentoonstellingen van zijn werk georganiseerd in meerdere gerenommeerde galerieën.

Joegoslavische naïeve kunst

Gerard de Nijs begon met schilderen na het zien van Joegoslavische naïeve kunst, maar wat is Joegoslavische naïeve kunst precies?

Joegoslavische naïeve kunst, ook wel bekend als Balkan Naïeve kunst, verwijst naar naïeve kunst die voortkwam uit de landen van voormalig Joegoslavië (Kroatië, Slovenië, Bosnië, Macedonië, Montenegro, Herzegovina en Servië). Qua kunststijl is het niet perse anders dan de algemene naïeve kunststijl. Joegoslavische naïeve kunst is ook eenvoudig met veel detail in verschillende patronen. Wat wel bijzonder is aan Joegoslavische naïeve kunst is een van de manieren waarop het begon, namelijk de Hlebine School.

World Encyclopedia

De Hlebine School is een term die gaat over Kroatische Naïeve schilders die actief waren in of rond het dorp Hlebine vanaf circa 1930. Volgens de World Encyclopedia of Naive art (1984) bestond het dropje destijds uit een paar modderige straatjes en een enkele huizen, maar door de hoeveelheid kunstenaars die naar de Hlebine School kwamen, werd het vrijwel synoniem met Joegoslavische naïeve kunst. In de jaren 1920  was er groep zelfgeleerde boeren die een unieke schilderstijl ontwikkelden.  

Artistieke expressie

Deze schilderstijl werd aangewakkerd door twee grote Kroatische namen -Antun Gustav Matoš & Miroslav Krleža- die opriepen tot een individuele artistieke stijl die geen invloeden zou hebben van het Westen. Deze ideeen werden vervolgens opgepikt door de kunstenaar Krsto Hegedušić. Krsto richtte uiteindelijk in 1930 de Hlebine School of Art op, op zoek naar “landelijke artistieke expressie”. Ivan Generalić was de eerste meester van de Hlebine School, en tevens de eerste die een onderscheidende persoonlijke stijl ontwikkelde. De Hlebine School en de Joegoslavische naïeve kunstenaars groeiden uit tot een wereldwijd fenomeen met tentoonstellingen in Brazilië, België en ook in Haarlem, waar Gerard de Nijs de stijl ontdekte in 1977.

Een paar bekende naïeve kunstenaars en één van hun schilderijen

Sacred heart painters: In deze lijst kunnen we niet de Sacred Heart painters vergeten. Deze groep kunstenaars waren de eerste naïeve kunstenaars die meededen aan de eerste naïeve kunst tentoonstelling in 1928, Parijs. Onder deze groep behoren onder andere de volgende kunstenaars:

Henri Rousseau (1844 –1910, Frankrijk) met “Le Rêve” (1910)

Andre Bauchant (1973 – 1958, Frankrijk) met “Deux Femmes dans un paysage” (1929)

Andere bekende naïeve kunstenaars zijn onder andere:

Ivan Generalić (1914 -1992, Kroatië) met “The Deer” (1978)

Nikifor Krynicki (1895 – 1968, Polen) met “Willa Wiesława”

Horave Pippin (1888 – 1946, de VS) met “The Ending of the War, Starting Home” (1933)

Zuzana Chalupová (1925 – 2001, Servië) met “Russian village in winter” (1991)

____________________________________________________________________________________

Benieuwd naar de collectie van Gerard de Nijs? Klik dan hier

Wilt u de gehele kunstcollectie bekijken? Klik dan hier