Wanneer is fotografie kunst?
Iedereen maakt wel eens een foto; een foto van de hond, de natuur of gewoon een selfie. Maar deze foto’s worden niet gezien als kunst, terwijl andere foto’s wel als kunst worden gezien. Waar ligt deze lijn? En vanaf welk moment werd fotografie als kunst beschouwd?
____________________________________________________________________________________
De geschiedenis van fotografie
Fotografie heeft zich in de afgelopen eeuwen enorm ontwikkeld maar om kunstfotografie goed te begrijpen moeten we terug naar het begin; de eerste foto en de voorloper van de camera.
Camera obscura
De voorloper van de camera was de camera obscura. Een camera obscura is een donkere ruimte waarin licht naar binnen kan komen via een klein gaatje. Op deze manier ontstaat er een geprojecteerde afbeelding. Deze afbeelding werd vervolgens gebruikt als voorbeeld voor een schilderij. De afbeelding kon echter niet worden vastgelegd en kon dus alleen geprojecteerd worden. Deze manier van 'foto's maken' werd gebruikt van 1500 tot 1826.
De eerste foto
In 1826 was het dan eindelijk zover; de eerste foto werd gemaakt. De eerste foto werd gemaakt door de Fransman Joseph Nicéphore Niépce. Hij slaagde erin om het uitzicht vanuit zijn dakraam vast te leggen op een plaat bedekt met bitumen (lichtgevoelig asfalt). Hoewel de eerste foto was gelukt, was er acht uur belichtingstijd nodig om dit te bereiken. Bovendien was de foto erg onscherp.
Daguerreotypie
In 1839 veranderde de kwaliteit van de foto door de Fransman Louis Daguerre. Hij vond het daguerreotypieproces uit. Bij dit proces werd het beeld vastgelegd op een gepolijste, verzilverde koperen plaat. Om het beeld op de plaat te krijgen, werd de plaat in een soort camera geplaatst. Bij buitenlicht was er zo'n 10-15 minuten belichtingstijd nodig en bij kamerlicht ongeveer 30 minuten. Nadat de plaat belicht was, werd deze blootgesteld aan kwikdampen en vervolgens gewassen.
Kleurenfoto
In 1841 werd het negatief uitgevonden, waardoor een beeld meerdere keren kon worden afgedrukt. In 1861 maakte vervolgens de Schot James Clerk Maxwell de eerste kleurenfoto door een rood, groen en blauw gefilterd beeld over elkaar heen te projecteren.
Grote sprong in de fotografie
Daarna volgde een grote sprong in de fotografie in het jaar 1888. In deze tijd werd de eerste goedkope, draagbare camera gemaakt maar de foto kon nog niet meteen bewonderd worden. Dit werd pas mogelijk in 1947 na de komst van de polaroidcamera.
Bijna 100 jaar na de eerste draagbare camera kwam de digitale camera uit, die iedereen vandaag de dag kent en waarmee de meeste kunstfotografie wordt gemaakt.
Fotografie thema's
Qua fotografie zijn er verschillende soorten thema’s, waarvan sommige vaker als kunst worden gezien dan andere. Hieronder worden de meest bekende fotografie thema’s kort toegelicht. Daarnaast heeft fotografie, net zoals de schilderkunst, stijlen en stromingen, maar deze zullen hier niet behandeld worden.
Documentaire fotografie
Onder documentaire fotografie vallen twee verschillende soorten documentatie:
- Oorlogsdocumentatie (19e eeuw)
- Sociale documentaire fotografie (20e eeuw)
Bij oorlogsdocumentatie worden oorlogen uitgebreid gefotografeerd, waardoor de menselijke kosten en realiteit van de oorlog in beeld worden gebracht. Bij sociale documentaire fotografie worden foto's gemaakt van sociale kwesties en historische gebeurtenissen, zoals de leefomstandigheden van arme gemeenschappen.
Mode- en commerciële fotografie (begin 20e eeuw)
Bij dit soort fotografie worden beelden gecreëerd die producten en modetrends op aantrekkelijke wijze presenteren. Deze stijl van fotografie is een van de kunstvormen binnen de fotografie. Denk aan foto’s van Annie Leibovitz of Richard Avedon.
Wetenschappelijke en medische fotografie
Hierbij worden foto's gemaakt voor wetenschappelijke of medische analyses en diagnoses. Dit kunnen foto's van cellen zijn maar ook van planeten en sterren.
Portretfotografie
Voor 1839 waren portretschilderijen de enige manier om een beeld van een persoon vast te leggen. Na de uitvinding van het daguerreotypieproces konden mensen dit ook via fotografie laten doen en portretfotografie wordt tot op de dag van vandaag nog veel beoefend.
Familie- en persoonlijke herinneringen
Dit zijn de foto’s in uw fotogalerij: herinneringen, vakantiekiekjes, familiefoto’s, etc.
Architectuur- en landschapsfotografie
Bij architectuurfotografie worden vooral historische gebouwen en stadsgezichten vastgelegd. Deze foto’s kunnen ook als kunst worden gezien, maar ze hebben ook belang voor archeologische doeleinden. Bij landschapsfotografie is het hoofddoel om de schoonheid van natuurlijke landschappen vast te leggen en de waardering voor de natuur te vergroten. Ook dit thema in de fotografie kan als kunst worden beschouwd.
Forensische fotografie
Als laatste is er ook nog forensische fotografie. Deze vorm van fotografie wordt gebruikt om misdaadscènes en bewijsmateriaal vast te leggen voor de politiediensten.
Vanaf welk moment werd fotografie gezien als kunstvorm?
Het was geen sinecure om fotografie als kunstvorm erkend te krijgen. Er waren meerdere bewegingen wereldwijd die hiervoor vochten, waaronder de Picturalistische beweging, vooral de groep Photo-Secessionists.
De Picturalistische beweging
Deze beweging begon rond 1885 en streefde naar een specifieke esthetiek in het creëren van foto’s. De groep wilde laten zien dat een fotograaf de controle heeft over een beeld en hun visie kan uitdrukken zoals bedacht. Zo werden er donkere beelden, lichte beelden, wazige en scherpe beelden geproduceerd. Verder werd er gezegd dat zij net zoals kunstenaars een creatief proces moesten doorlopen en dat de camera dat werk niet deed. Terugkijkend zien deze beelden er nogal gekunsteld uit. Verder organiseerden ze fotografische genootschappen, tijdschriften en jurerende fototentoonstellingen om fotografie als kunstvorm te legitimeren.
Door de hoeveelheid aandacht voor de foto’s werd het steeds lastiger om te ontkennen dat fotografie kunst was. Uiteindelijk werd in 1910 de eerste fototentoonstelling gehouden in een kunstmuseum (Albright Gallery in Buffalo, New York).
Wanneer is een foto kunst?
Het debat over de fotografie
Toen fotografie werd uitgevonden en er niet meer 8 uur gewacht hoefde te worden op een beeld, waren er veel kunstcritici die over dit onderwerp nadachten. Fotografie als kunstvorm... kan dat? In die tijd waren er verschillende gedachten over de komst van de foto en vooral over de negatieve invloed die het zou kunnen hebben op de kunst. Zo werd er gedacht dat fotografie nooit een kunstvorm zou kunnen zijn, omdat het beeld wordt gemaakt door een machine en niet door een persoon. Het werd dan ook beschouwd als een bedreiging voor de ‘echte kunst’.
Een andere gedachte was dat fotografie gebruikt kon worden door ‘echte’ kunstenaars als voorbeeld.
Als laatste was er ook een groep die potentie zag in fotografie en het vergeleek met lithografie en etsen.
Twee antwoorden
Zoals je net al las was er weinig overtuiging voor fotografie als kunstvorm tot 1910. Vanaf dat moment werd fotografie serieuzer genomen maar het bleef onduidelijk wanneer iets kunst was en wanneer niet. Iedereen kan namelijk een foto maken. Tot op vandaag is het een vraag die vaak wordt gesteld en er zijn in principe twee antwoorden op.
Het eerste antwoord is dat de foto een artistieke intentie heeft en een creatieve expressie toont om als kunst beschouwd te kunnen worden. Dit omvat niet alleen het beeld maar ook hoe het gepresenteerd wordt en de esthetische kwaliteiten van het beeld.
Het andere antwoord is simpel: het is een persoonlijke voorkeur. Fotografie wordt kunst wanneer het emoties overbrengt en wanneer de fotograaf zijn eigen interpretatie gebruikt om de realiteit en diepere dimensies te tonen. Wanneer een foto een sterke emotie in je oproept, en het is niet een vakantiekiekje of iets dergelijks, dan zal dit aanvoelen als kunst.
Wanneer de twee antwoorden gecombineerd worden, ontstaat het volledige antwoord op de vraag: wanneer is fotografie kunst?
En dus de vraag aan u: Wanneer vindt u een foto kunst?
___________________________________________________________________________________
Bekijk nu de Limited edition Taschen uitgave van bekende fotografe Annie Leibovitz hier!
Benieuwd naar onze gehele collectie? Klik dan hier.
Wilt u onze andere blogs ook lezen? Klik dan hier om al onze blogs te bekijken.